O Χάρης Μπρουσαλιάν, Sales & Marketing Manager του GTP, συζητά για το μέλλον του τουρισμού για το 2021-2022, την εκπαίδευση και τις αποτελεσματικές επικοινωνιακές πρακτικές.
H.A: Έχουν γραφτεί και ειπωθεί πολλά για τις «ανοιχτές πληγές» τόσο του τουριστικού όσο και άλλων παραγωγικών κλάδων της Ελλάδας που έχουν προβληματίσει. Στην πράξη όμως, τι μπορεί να εφαρμοστεί?
X.M: Τα τελευταία δυο χρόνια έχουν γίνει πολλές συναντήσεις, forum, webinars και seminars. Η αλήθεια είναι ότι έχουμε περάσει πια από τη θεωρία στην πράξη σε πολλά επίπεδα.
Όμως, το πρόβλημα του τουρισμού στην Ελλάδα είναι ότι υπάρχει ένα τεράστιο ποσοστό από οικογενειακές επιχειρήσεις, οι οποίες, είτε δεν μπορούν, είτε δεν θέλουν είτε δεν έχουν τη γνώση να εφαρμόσουν τα νέα δεδομένα, να εξελιχθούν και φυσικά να προσφέρουν μια διαφοροποίηση στο προϊόν τους.
Επίσης, η έλλειψη από τη μία επαρκούς εκπαίδευσης στα entry level τουριστικών επαγγελμάτων αλλά και φυσικά η δυσκολία από την πλευρά της εργοδοσίας να επενδύσουν σε εξειδικευμένα άτομα σίγουρα δεν βοηθά στην εξυγίανση του κλάδου και την αναβάθμιση αυτού.
Οπότε, θα έλεγα ότι αν και τα δεδομένα μέχρι και πριν την επέλαση του Covid-19 ήταν ότι αλλαγές θα γίνονταν πολύ αργά, τώρα βλέπουμε μια σοβαρή επιτάχυνση στο ρυθμό των πραγμάτων, καινοτομιών, τεχνολογιών να εφαρμόζονται.
Συνέργειες και συνεργασίες σε μεγάλο βαθμό έχουν γίνει πια πρώτη σκέψη σε πολλούς επιχειρηματίες που μέχρι και το 2020 δεν το συζητούσαν καν!
Σίγουρα, υπάρχουν πολλές προτάσεις και «λύσεις» που έχουν προταθεί αλλά η εφαρμογή τους είναι πολύ δύσκολη στην Ελλάδα, όχι γιατί είναι καθ'εαυτού δύσκολο αλλά επειδή έχει να κάνει με την ίδια την νοοτροπία.
Αυτή η νοοτροπία, η οποία έχει τις ρίζες της πολλές δεκαετίες πίσω δεν αφήνει τα σωστά και καινοτόμα πράγματα να εφαρμοστούν και να αποδώσουν.
Οπότε, θα πήγαινα βήμα βήμα για αρχή για μια εφαρμογή στρατηγικής και μέσω αυτής θα έκλεινα μία ανοιχτή πληγή τη φορά.
Μόνο έτσι και μόνο μπροστά, για να μπορέσουμε να είμαστε ως χώρα, ως κλάδος , ως επιχειρήσεις εδώ και την επόμενη ημέρα!
Η.Α: Ποιες είναι οι προβλέψεις τουριστικής ανάπτυξης της χώρας μας για τα έτη 2021-2022?
X.M: Προβλέψεις γενικά δεν μπορεί να κάνει πια κανείς.
Το 2020 μας έδειξε ότι σε τεράστιο βαθμό η τουριστική αγορά είχε σοβαρά θέματα στη στρατηγική, καινοτομία, τεχνολογική διείσδυση, εξωστρέφεια, γνώσεις αλλά και διάθεση να πάει βήματα παρακάτω.
Παρόλα αυτά, μέσα σε λίγους μήνες βλέπουμε μια μεταστροφή της κατάστασης από πολλές επιχειρήσεις του χώρου και αυτό μας δίνει ελπίδα.
Αναφορικά με την κίνηση για το 2021 θα κινηθεί και φέτος χαμηλά για πολλούς λόγους. Ένα 35% - 40% αύξηση της κίνησης σε σχέση με το 2020 είναι εφικτό αλλά ως εκεί.
Τονίζω ότι πια θα πρέπει να θεωρούμε έτος βάσης το 2020 μιας και τα έτη πιο πριν δεν έχουν πια καμία σχέση με αυτό που ζούμε τώρα.
Η όλη αμφιβολία που υπάρχει στο εξωτερικό και στις κύριες αγορές της Ελλάδος δεν αφήνει και πολλά περιθώρια για μεγάλα νούμερα και φέτος.
Πάλι η Ευρώπη θα δώσει τα νούμερα με την προσθήκη ταξιδιωτών από το Ισραήλ και την ελπίδα ότι ταξιδιώτες από Β. Αμερική θα βοηθήσουν από Αύγουστο και μετά με ταυτόχρονα μερική επέκταση της τουριστικής σεζόν (για τις νότιες κυρίως περιοχές) για τον Οκτώβριο και Νοέμβριο.
Συγκρατημένη αισιοδοξία για το 2021 και μεγαλύτερη αισιοδοξία για το 2022.
Αν φέτος τα πράγματα τελικά φέρουν μια αύξηση του 40% , τότε το 2022 θα έχουμε μια επιπλέον αύξηση ενός ακόμη 50% σε σύγκριση με το 2021.
Πολλά θα εξαρτηθούν από τα αποτελέσματα των εμβολιασμών, αλλά και τις κινήσεις που θα κάνει η Ευρώπη για κοινά στάνταρ στα ταξίδια και φυσικά τα κάθε εθνικά μέτρα για την τόνωση της εργασίας.
Τέλος, η «ευχάριστη» έκπληξη μέχρι τώρα είναι ότι οι αεροπορικές εταιρίες άντεξαν ένα έτος «Αρμαγέδωνα», ναι με πολλές απώλειες και ανακατατάξεις, αλλά ακόμη πετάνε χωρίς να έχουν χάσει αεροπλάνα και slots.
Το 2021 θα είναι μια ακόμη κακή χρονιά για τις αεροπορικές αλλά με ελπίδα για καλύτερα χρόνια από το 2022 και μετά.
Οπότε,το 2021 θα είναι κάπως καλύτερο από πλευράς αφίξεων και ίσως εισπράξεων αλλά σίγουρα όλος ο κλάδος θα κινηθεί σε ρηχά νερά.
Ας μη γελιόμαστε ο ανταγωνισμός φέτος μεταξύ των τουριστικών επιχειρήσεων θα είναι πολύ μεγαλύτερος από ότι ήταν το 2020.
Πολλές από αυτές θα ανοίξουν φέτος επειδή είχαν δει ότι κάποιοι δούλεψαν σχετικά καλά το προηγούμενο έτος και θέλοντας να πάρουν το ποσοστό που τους αντιστοιχεί αλλά αυτό σε πολλές περιοχές θα κάνει περισσότερο κακό παρά καλό.
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Κρατώ μια συγκρατημένη αισιοδοξία και ελπίζω να έχουμε μία απλά αύξηση αλλά η αύξηση αυτή να είναι ποιοτική και συνεχή ξανά για τα επόμενα χρόνια.
Η.Α: Γίνεται λόγος πιο έντονα από ποτέ άλλοτε για τα soft skills στην τουριστική εκπαίδευση των νέων. Ένας συνδυασμός δηλαδή επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων. Ποια είναι η άποψή σας?
X.M: Συμφωνώ απόλυτα με την ερώτηση.
Τα δεδομένα πια έχουν αλλάξει σε πολύ μεγάλο βαθμό στην εκπαίδευση αλλά κυρίως στο τι ζητά η αγορά και φυσικά πως το βλέπει ο επισκέπτης.
Ο επαγγελματίας του τουρισμού ήταν πάντα πολύ ευέλικτος στη δουλειά του αλλά κάπως αποκομμένος από τις εξελίξεις, την τεχνολογία και την επικοινωνία με τους πελάτες.
Τώρα πια, ένας νέος θα πρέπει π.χ. να ξέρει να βάζει ποτά, να σερβίρει αλλά και να είναι ποιοτικά ενεργός στα Social Media συμβάλλοντας στην εξωστρέφεια της επιχείρησης που δουλεύει.
Ο πελάτης έχει εξελιχθεί και έχει αλλάξει σε τέτοιο βαθμό που θέλει άλλα πράγματα σε σχέση με αυτά που ήθελε πριν από 10 χρόνια.
Δυνατότητα και ενδιαφέρον για συνεχή μάθηση αλλά και ευελιξία πάνω στο αντικείμενο του μαζί με σωστή εξωστρέφεια και επικοινωνία είναι τα κύρια ζητούμενα πια.
Θυμάμαι σε μια παλαιότερη θέση που είχα σε διεθνή ξενοδοχειακή αλυσίδα ότι πριν από 15-20 χρόνια υπήρχε η φράση “we hire attitude, not knowledge”.
Πρακτικά σημαίνει καλά τα πτυχία αλλά η διάθεση, η όρεξη και το ενδιαφέρον είναι που τελικά παίζουν πρώτο ρόλο για να εξελιχθεί κάποιος.
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Το αντικείμενο της εκπαίδευσης στην Ελλάδα διαχρονικά είχε μεγάλο θέμα.
Ακόμη και τώρα, σε πολλές σχολές στο δημόσιο η ύλη είναι τουλάχιστον δεκαετίας παλιά και σχεδόν με καμία επαφή με το τι συμβαίνει τώρα αλλά και το τι ζητά η αγορά και ο πελάτης/εργοδότης.
Το εργασιακό περιβάλλον έχει μείνει πάρα πολύ πίσω στη χώρα μας και σε πολύ μεγάλο βαθμό θα έχει αρνητικά αποτελέσματα στο restart των επιχειρήσεων.
Μιλάμε επίσης για τα soft skills για έναν εργαζόμενο, αλλά λείπει και ο χώρος που θα μπορέσει να εφαρμόσει αυτά που έχει μάθει αλλά και χώρο να ελιχθεί για να αποδώσει σωστά και ποιοτικά.
Ειδικά στον τουρισμό πρέπει να υπάρχει μια σωστή ισορροπία μεταξύ γνώσεων (μιας και τα πάντα αλλάζουν)και χαρακτήρα διψώντας να δείξει και να εφαρμόσει μαζί με ένα περιβάλλον στις επιχειρήσεις προάγοντας την αξιολόγηση,τις σωστές και ποιοτικές αποδοχές.
Κλείνω λέγοντας ότι, ως χώρα και ως κλάδος διαθέτουμε πολύ δυνατούς επαγγελματίες που έχουμε καταφέρει τόσα πολλά και που θα μπορούσαμε να είμαστε στις top χώρες του κόσμου.
Άλλωστε, αυτό φαίνεται από τη στιγμή που βγαίνουμε εκτός χώρας να δουλέψουμε και συνήθως έχουμε πολύ καλές θέσεις και δυνατά αποτελέσματα.
Η.Α: Ποια είναι τα σημεία-κλειδιά στα οποία οφείλει κάθε επιχείρηση να στοχεύσει επιδιώκοντας καλύτερα παραγωγικά αποτελέσματα?
X.M: Μια πολύ καλή ερώτηση και αυτή.
Τα δεδομένα και στην τουριστική αγορά έχουν αλλάξει σε πολύ μεγάλο βαθμό βιώνοντας μια νέα «βιομηχανική» επανάσταση.
Τα σημεία είναι πολλά αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι έτσι όπως έχει εξελιχθεί η κατάσταση, μπορούν πια όλοι να ακολουθήσουν.
Όμως αν έπρεπε να αναφέρουμε μερικά σημεία-κλειδιά, τότε σίγουρα θα έλεγα ότι θα πρέπει οι επιχειρήσεις να κάνουν μερικά βήματα πίσω και να επενδύσουν στο να φτιάξουν έναν σχεδιασμό και στρατηγική.
Να ελέγξουν το προϊόν που προσφέρουν και να κοιτάξουν να το διαφοροποιήσουν και φυσικά να επενδύσουν στα νέα δεδομένα (τεχνολογία, καινοτομία, σωστό προσωπικό, εξωστρέφεια, δημοσιότητα).
Επίσης, μιας και το περιβάλλον αλλάζει τάχιστα οι συνεργασίες και συνέργειες είναι μονόδρομος.
Υπάρχει μεγάλη ανάγκη για εξειδίκευση και δυστυχώς έτσι όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα δεν γίνεται πια ο κάθε ιδιοκτήτης να τα «ξέρει» όλα και να τα «κάνει» όλα.
Από την εξέλιξη στις ηλεκτρονικές κρατήσεις, μέχρι την ανάπτυξη στις ιστοσελίδες και τι πρέπει να διαθέτει μια ιστοσελίδα έως το τι θα μπει σε κάθε δωμάτιο, τι υπηρεσίες θα προσφέρει κ.α.
Είναι επίσης πάρα πολύ σημαντικό να μπει ένα πλάνο για Revenue Management, η σωστή τιμή για τις προσφερόμενες υπηρεσίες που καθιστούν μια επιχείρηση βιώσιμη και με μέλλον.
Το παραγωγικό μοντέλο μιας τουριστικής επιχείρησης έχει αλλάξει πάρα πολύ τα τελευταία 10 χρόνια.
Μαζί με αυτό οι απαιτήσεις της αγοράς καθώς και οι ανάγκες της κάθε επιχείρησης, ένας μεγάλος όγκος επιχειρήσεων από αυτές δυστυχώς δεν θα μπορέσουν να ακολουθήσουν, με αποτέλεσμα να έχουμε απώλειες.
Θα το λέω συνέχεια ότι η νοοτροπία μας ως χώρα είναι επίσης αυτό που μας κρατά πίσω και θα μας κρατά πάντα αν δεν το αλλάξουμε.
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Αυτές οι εποχές που ζούμε τώρα είναι ιδανικές μιας και κατά μια έννοια έγινε “restart” σε πολλούς κλάδους και σε πάρα πολλές χώρες, οπότε είναι στο χέρι μας να δούμε τι θα αλλάξουμε και να το αλλάξουμε άμεσα!
Η.Α: Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και τα στελέχη αυτών βίωσαν έναν «σκληρό πόλεμο» με τους OTA’s(Booking, Expedia) που αφορούσε στις μαζικές ακυρώσεις πελατών λόγω του Covid-19. Θεωρείτε ότι έχει έρθει η ώρα για μία αλλαγή στο σκηνικό? Ίσως μία νέα πρωτοβουλία στις online κρατήσεις με Ελληνικά χρώματα?
X.M: Αυτό είναι πάντα το μεγάλο ερώτημα που βασανίζει όχι μόνο την Ελλάδα αλλά πάρα πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο.
Θα πω την άποψη μου σύμφωνα και με την εμπειρία μου είτε μέσω ενός ΟΤΑ που δούλευα στο παρελθόν,είτε και από τη θέση μου μέσα σε ξενοδοχεία ή ακόμη και από τη σημερινή μου θέση.
Δυστυχώς, το «τρένο» για μια τέτοια ενέργεια -λύση το έχουμε πια χάσει, όχι μόνο εμείς αλλά σχεδόν όλες οι χώρες του κόσμου.
Οι ΟΤΑ που είναι πια πολύ μεγάλοι και δεν είναι μόνο αυτοί οι δυο, έχουν πολύ δυνατά τις ρίζες τους μέσα στις επιχειρήσεις και δεν είναι πια εφικτό να φύγουν. Έχουν εντυπωθεί στο μυαλό των ταξιδιωτών και φυσικά διαθέτουν ισχυρή και σημαντική παρουσία σε σχεδόν όλες τις επιχειρήσεις ανά την υφήλιο.
Έβλεπα επίσης διάφορα φαιδρά τα προηγούμενα χρόνια με μερικούς να «βρίζουν» τους ΟΤΑ και να απειλούν ότι θα φύγουν κτλ.
Αυτά δεν είναι ούτε σοβαρά πράγματα ούτε έχουν κάποιο αποτέλεσμα στο να αλλάξουν τακτική αυτοί οι ΟΤΑ.
Πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι για να μπορέσει ένας νέος ΟΤΑ να έχει μια ευκαιρία να εδραιωθεί, χρειάζεται να βρει ένα κενό στην αγορά.Μια τέτοια περίπτωση ήταν η εισαγωγή της AirBnb με την βραχυχρόνια μίσθωση.
Παρόλα αυτά, πρέπει να γνωρίζουμε ότι ακόμα και η AirBnB με τεράστια χρηματοδότηση, επιχειρηματικό πλάνο, επέκταση και εισοδήματα, χρειάστηκε παραπάνω από 10 έτη για να ξεκινήσουν να έχουν κέρδος και με την πανδημία του Covid-19 τέθηκε σε κίνδυνο ακόμα και η ύπαρξη της το πρώτο εξάμηνο του 2020!
Επιπλέον, χρειάζεται να αναφέρουμε δύο ακόμα σημαντικές προσπάθειες από την Amazon και την Google, οι οποίες διέθεταν πόρους, στρατηγική, καινοτομία, τεχνολογία, αλλά ακόμα κι αυτές οι δύο μεγάλες εταιρείες δεν κατάφεραν να έχουν καλά αποτελέσματα και σταμάτησαν τα projects τους.
'Ετσι λοιπόν εξετάζοντας τα παραπάνω δεδομένα θα έλεγα με σιγουριά με μεγάλη βεβαιότητα, οτι δεν είναι εφικτό στην Ελλάδα να έχουμε έναν μεγάλο κι επιτυχημένο ΟΤΑ
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Αυτό όμως που βλέπω είναι μια προσπάθεια για να αλλάξουν το mix των κρατήσεων μέσα στα ξενοδοχεία.
Αρχίζουν και επενδύουν όλο και περισσότερο στην αύξηση απευθείας κρατήσεων, στο σχεδιασμό για την «διασπορά κινδύνου», στον εμπλουτισμό καναλιών για κρατήσεις.
Οι νεότερες γενιές έχουν δει τις δυνατότητες και «ψάχνονται» για το πώς θα κερδίσουν και πάλι τον πελάτη τους.
Σίγουρα δεν είναι εύκολο όλο αυτό το εγχείρημα αλλά βλέπω μια σοβαρή αλλαγή πλεύσης πια.
Μονόδρομος στις επιχειρήσεις να επενδύσουν στο να κερδίσουν τον ταξιδιώτη και πάλι πίσω μέσα και από τα δικά τους κανάλια.
Εύκολο δεν είναι ούτε γίνεται μέσα σε μια «νύχτα» , αλλά είναι εφικτό με μακροχρόνιο σχεδιασμό , συνεργασίες και συνέργειες καθώς και συνεχή επένδυση σε καινοτομία και νέες τεχνολογίες.
H.A: Ως Sales & Marketing Manager του GTP Media Group και αναπόσπαστο κομμάτι κάθε επαγγελματία του τουρισμού από το 1975 , πιστεύετε ότι οι τουριστικές επιχειρήσεις, ειδικά τη δύσκολη περίοδο που διανύουμε, επέδειξαν πνεύμα εξωστρέφειας?
X.M: Η αλήθεια είναι ότι πραγματικά περίμενα πολλά περισσότερα τα οποία δεν είδα.
Ειδικά στην πρώτη καραντίνα που οι καταστάσεις ήταν τέτοιες που σχεδόν όλοι είχαν τον χρόνο να κάνουν κινήσεις εξωστρέφειας.
Να δημιουργήσουν περιεχόμενο, να μάθουν αν δεν το ήξεραν, να κάνουν νέες συνεργασίες και συνέργειες και γενικά να ετοιμαστούν για να βγουν έξω δυνατά μετά το τέλος της καραντίνας , ένα τεράστιο κομμάτι της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας απλά «πάγωσε».
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Δεν έκανε απολύτως τίποτα και έχασε μια χρυσή ευκαιρία να καλύψει το κενό με τους ΟΤΑ και τους Τour Operators.
Η εξωστρέφεια αναλώθηκε και πάλι στα κλασσικά γνωστά μεγάλα ξενοδοχεία και ομίλους (όπου δεν περίμενα κάτι διαφορετικό) και χάθηκε μια τρομακτική ευκαιρία να βγουν μπροστά πολλές επιχειρήσεις.
Θα σας πω κάτι πολύ απλό.
Την πρώτη περίοδος της καραντίνας το 2020 όπου οι κρατήσεις κι ο τουρισμός σταμάτησαν, όλοι οι ΟΤΑ και tour operators έπαυσαν τις online διαφημίσεις (τόσο στις μηχανές αναζήτησης αλλά και στα social media).
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ιστοσελίδες ξενοδοχείων και τουριστικών επιχειρήσεων με δυνατό περιεχόμενο και σύγχρονα χαρακτηριστικά, σκαρφάλωσαν στις πρώτες σελίδες των οργανικών αποτελεσμάτων αναζήτησης.
Οι εταιρείες αυτές πριν την πανδημία είχαν δυσκολίες συνεχούς παρουσίας στις πρώτες σελίδες αλλά με την πανδημία είδαν την προοπτική μιας σωστής SEO στρατηγικής και ποιοτικού περιεχομένου, με αναφορές σε τρίτα μέσα και backlinks στρατηγική.
Επιπλέον και αυτό είναι το πιο σημαντικό, όταν η αγορά ξεκίνησε να κινείται το καλοκαίρι του 2020 και υπήρξε επανεκκίνηση των διαφημίσεων από OTA και tour operators διατήρησαν την θέση τους στα κορυφαία αποτελέσματα και έλαβαν ένα σημαντικό ποσοστό απευθείας κίνησης και πιθανής κράτησης.
Tότε είδαμε κάποια δυνατά ξενοδοχεία να έχουν πολύ καλή θέση στα οργανικά αποτελέσματα σε top προορισμούς που λίγους μήνες πιο πριν ήταν στη 2η και 3η σελίδα.
Το περιεχόμενο που είχαν, είτε στην ιστοσελίδα τους, είτε μέσα από αναφορά σε τρίτα μέσα με τα ανάλογα link απέδωσε φανταστικά και εκεί που έλεγες ότι με την αναζωπύρωση της ζήτησης πάλι οι ΟΤΑ θα τους εξαφάνιζαν, τελικά αυτό δεν συνέβη.
Τα Online Μedia με το σωστό περιεχόμενο, ποιοτικό κοινό, συνεχή ανανέωση μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν στην εξωστρέφεια που είναι πια το ζητούμενο.
Η εξωστρέφεια ξεκινά από την επιχείρηση και τις ιστοσελίδες της και εξελίσσεται μέσα από πλάνο και σε άλλα σημεία της αγοράς.
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Δεν είναι ούτε χαμένος χρόνος ούτε χαμένο χρήμα.
Ο κόσμος διαβάζει ηλεκτρονικά, ψάχνει να βρει πληροφορίες, αναζητά νέα, διψά να βρει το καινούριο και το διαφορετικό και φυσικά τώρα και το ασφαλές.
Ελπίζω το 2020 να έδωσε μαθήματα και να ξεκινήσουν πια πολλοί περισσότεροι να το σκέφτονται πράττοντάς το.
Μια δεύτερη χαμένη ευκαιρία για πολλούς θα είναι μάλλον και η τελευταία ευκαιρία.
Να κλείσω λέγοντας, τώρα είναι η ευκαιρία και η ώρα για ενέργειες. Ας σταματήσουμε να μας φταίνε πάντα οι άλλοι.
Τώρα είναι η ώρα να γίνουν πράγματα και κινήσεις και μία από αυτές είναι η εξωστρέφεια!
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Ως χώρα και ως κλάδος έχουμε μεγάλες δυνατότητες χρειάζεται όμως να αφήσουμε τα βαρίδια που μας κρατάνε πίσω και να έχουμε όραμα που θα το κυνηγήσουμε και θα το ακολουθήσουμε για να πετύχουμε αλλά και για να κερδίσουμε πραγματικά μέσα από όλο αυτό.
Τίποτα δεν είναι εύκολο ούτε θα μας το χαρίσουν αλλά χρειάζεται συνεχώς να το παλεύουμε και να το δουλεύουμε.
Η χώρα είναι μοναδική όμως πρέπει να την εξελίξουμε, κρατάμε τα σωστά και πάμε δυνατά για το παρών και το μέλλον.
Η.Α: Συμφωνείτε με την άποψη που υποστηρίζει ότι οι επιχειρήσεις, ανεξαρτήτως κλάδου, πρέπει να επενδύσουν περισσότερο στην ενδυνάμωση της επικοινωνιακής τους πολιτικής?
X.M: Ναι, συμφωνώ απόλυτα με το σκεπτικό της ερώτησης.
Απλά θα πω ότι κανονικά μια επιχείρηση ανεξαρτήτως του κλάδου της θα έπρεπε να έχει την επικοινωνιακή πολιτική πολύ ψηλά στις προτεραιότητες της ήδη από την αρχή της δημιουργίας της.
Αν μιλήσουμε για τον ξενοδοχειακό κλάδο τότε μέσα σε ένα business plan και παράλληλα με τα καλά δωμάτια ,τα φοβερά ποτά και τις πισίνες, η επικοινωνία και εξωστρέφεια αυτής θα έπρεπε να είναι στις πρώτες 2-3 θέσεις.
Δυστυχώς, στην Ελλάδα απλά πολλοί θεώρησαν ότι αφού είμαι «μαγαζί» γωνία δεν χρειάζεται να έχω καμία επικοινωνιακή πολιτική και μάλιστα αφήνω τον πελάτη να με ψάξει.
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Πρέπει επίσης να αναλογιστούμε ότι με τις συνεχόμενες καραντίνες ο κόσμος έχει γυρίσει στο να διαβάζει πάρα πολύ μέσα από τα Online Media και τα Social Media.
Αυτό μας φέρνει στο γεγονός ότι όποιος δεν είναι εκεί που είναι ο πελάτης του, τότε απλά θα σταματήσει να υπάρχει.
Κλείνοντας, έχω να πω ότι η επικοινωνία είναι πάρα πολύ σημαντική και κάθε χρόνο κερδίζει όλο και υψηλότερη θέση και για τον ταξιδιώτη (που έχει και τη σημασία).
Επίσης, για τις επιχειρήσεις που αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι επικοινωνία δεν είναι βγάζω μια selfie ή τη θέα από το παράθυρο μου που θα γεμίσει το εστιατόριό μου, το ξενοδοχείο μου, τη βίλα μου.
Χρειάζεται δουλειά και υπομονή αλλά όταν γίνει σωστά, το αποτέλεσμα ανταμείβει την επιχείρηση και φυσικά έχει και μακροχρόνια αποτελέσματα σε αντίθεση από μία εφήμερη διαφήμιση.
Να υπογραμμίσω, ότι όλα χρειάζονται.
Η Online διαφήμιση, η εξωστρέφεια, τα σωστά άτομα και προσωπικό και φυσικά όραμα και διάθεση για να τα συνδυάσεις και να τα πετύχεις όλα αυτά.
Ζούμε στον αιώνα της ταχύτητας και της εξωστρέφειας που ξεκινά μέσα από την εκτενή χρήση των Social Media και άλλων πηγών.
Mία επιχείρηση για να βρεθεί κοντά στο κοινό της, στον πελάτη της, στον αγοραστή της, πρέπει να είναι δυνατή εκεί έξω.
Χάρης Μπρουσαλιάν: Greek Travel Pages
Να μην την φοβούνται και να ζητήσουν βοήθεια, υπάρχουν άριστοι επαγγελματίες εκεί έξω και πολλά αξιόλογα μέσα που θα τους δώσουν το αποτέλεσμα που θα θελήσουν.
Ελληνικά 
English (UK)
With thanks for sharing your superb website!